Stress (Ngawltawtna/khamna/ninna)

    Rilru a kan vei avangte, thinrimna leh hlauhthawnna avangte hian tawt up up na a thleng thin, chu chu ‘Stress’ kan tih chu ani. Addict te chuan drugs hi min tizangkhai tu niin kan ngai thin a, stress hi rilru leh taksa a lang chhuak thin anih avangin hahdam thlak zawng a thil lak dan leh nun hman dan thiam hi kan mamawh ani. Hei hi zir ngai tak pawh ani. He kan thil zir tih hlawhtlinna tur chuan enge stress, engtiang takin nge kan recovery route a khawih buai theih tih te hi kan hriat hmasak a pawimawh.

        (Level 1)

I)    ANXIETY (Ngaihthatlohna) :-    Kan thil tih tur tih hlawhtlin theih loh, hlauhna in hma a rawn hruai thin. Hei hian kan nitin nun leh kan ngheina kawng tikhaihlak chiah rih lo mahse min ti tawtin ngaihtuahna zau zawk nei thei lovin min siam thei. Chu chuan ngaihtuah ngut ngut na alo thlen in thil tih ati khawrin lâi takin min awm tir thei ani.

    eg.     * Ka nghei hlen lo mai ang a?
             * Rui lo chuan ka ti hlawhtling lo mai ang a?
             * Rui leh ta ila a zahthlak awm?

(Level 2)

II)    BLANKING OUT (Mumal lohna) :- Tah hian kan thil zir thar leh hriat thar (N.A, Feedback etc) ang chi te ataka hman a ngaih hun meuhah chuan hman a harsa in awmzia a nei thin mang lo. A hun leh hmun in azir loh a, mi pangngai zinga mahni chauh a tel ve chang chuan dik nia kan hriat leh tha ni a kan ngaih pawh sawi ngam lo leh ti ngam lo in min siam thin a, kan lo tlinloh zia leh nep zia ringawt ngaihtuah chhuah na chuan stress rawn siamin chet chhuah a ti harsa thin. He level 2 hian mahni inhumhim duhna level ah min hruai thin.

    eg.    * Ka ngaihdan sawi chu a tha a, mahse ka lo hresual palh mai ang a?
             * Hetiang  lampang tak hi ka lo zir ngai lo in ka lo ngaihtuah ngai ve lo anih dawn hi?
             * Engmah ti ve lo/sawi ve lo law law ang.

        (Level 3)

III)    DEFENSIVE (Sahimna zawn) :- Kan buai viau tawh chuan Addict te hian mahni dik lohna lai en ta lo hian midangte mawhpuh a, diklo zawk a tan tir kan ching hle ani. Hei hi a chhan chu kan diklo zing tawh lutuk a, diklo zawk nih leh emaw, diklo reng nih chu kan hreh tawh ani. Mahni thatna lai leh thatlohna midang tehin kan inbuk tling lui hram hram thin. Tha lo zawk ni chung si a mi aia tha zawk nih tum phetna hian stress a siam a, chumi avanga rilru hrehawm deuh a awm ai chuan tiin mahni sahimna zawn (defensive level) ah min awmtir thin ani. Hei hian over react ah min tlukluh pui thei ani.

    eg.    * Nia ka dik vek lo tih chu ka hria mahse ani pawh..........
            * Ka tlinloh vang chu ania lawm mahse englo...... a chhan tak chu.
            * A lan dan chuan a dik zawk mai thei mahse a nihna takah chuan.....


        Level 4

IV)    OVER REACT (thin letna) :- Thinrimna leh hlauhna a inkawp hian mahni inven nan hleihhluak taka chet duhna a thleng thin. Kawng leh lamah chuan thil tak tak lak atanga tlan chhiat duhna pawh ani thei. He pumpelh nun hi kan addict laia kan lo chin than em em ruihhlo hmang a tih puitlin kan lo tum thin kha ani. O.R Level  ah hian stress chu chhung lam leh pawn lamah a lo lang chhuak tawh thin a, chu chuan level sang zawkah min hnuklut ngei ngei thin.

    eg.    * Bang hnek a mahni kut tih ulh ang leh si ang chi te.
            * Midang mawhchhiat laia mahni tlinlohna hmuh fiah uai uai te.


        Level 5

V)    OVER WHELMED (Chimpilna) :- Hleihluak taka chetna chuan inchhirna athlen a, chu chuan min ti chi ai thin. Kan chi ai tih chuan engmah atih that theih tawh loh a, ngaihtuahna fim neih a harsa thin. Ngaihtuahna leh mizia ber a sawprawp tawh chuan ruih duhna mai neih leh a awlsamin kan ruih leh phah châwk thin reng ani. Hei hian level hlauhawm tak chu min hruai lut thin.
    eg.    * Ruihloh chuan engmah alo tih theih tak tak tawh lo anih hi.

            * Ka hrethiam tawh lo ve, that hian awmzia a nei hlawl lo.
            * Rui leh mah ila a pawi lovang.


        Level 6

VI)    OVER THE EDGE :- Tu bulah mah kan awm peih tawh lovin, thurawn leh thu tha pawh kan ngaithla peih tawh lo. Min hrethiamtu bera kan ngaih leh kan thurualpui theih ber ni a kan hriat ruihhlo (drugs, zu) kan lo tih thin bawk chu kan lo pan leh ta ani.

    Hetianga dam mek te khawih pawi thei anih avang hian keini chuan engtinnge stress hi enkawl anih ang tih hi kan zir thiam angai ani. Rilru leh taksa a nghawng nei anih avangin a eng zawk zawk pawh hi ngaihthah bik theih ani lo. A pahnih a akal kawpna chin pawh a awm reng ani. Addict leh mi pangngai in stress management na an hman tam ber chu ‘Relaxation Therapy’ ani. Hetah hian Yoga, T.V en, Lehkhabu tha chhiar te, music ngaihthlak te hi a tha em em ani.